Ο πλανήτης μας βρίσκεται εν μέσω μιας βαθιάς ενεργειακής κρίσης.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει επιδείξει ότι επιθυμεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη διασφάλιση της ποιότητας ζωής των πολιτών της και στη χάραξη ενός ασφαλούς και αειφόρου μέλλοντος. Αναπόσπαστο, λοιπόν, κομμάτι του επιτακτικού αυτού σχεδίου αποτελούν η ενεργειακή και πράσινη μετάβαση, με ένα σημαντικό μέρος της νομοπαρασκευαστικής διαδικασίας της Ένωσης να άπτεται των ορυκτών.
Στο πλαίσιο αυτό, τον Μάρτιο του 2023 η νομοθεσία για τις Κρίσιμες Πρώτες Ύλες (Critical Raw Materials Act) κατατέθηκε ως πρόταση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τον Νοέμβριο του 2023 το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο κατέληξαν σε προσωρινή συμφωνία επί του θέματος.
Εισήχθη, μάλιστα, η έννοια των στρατηγικών πρώτων υλών (SRMs), οι οποίες αποτελούν κλειδί για ορισμένες στρατηγικές τεχνολογίες και είναι ευάλωτες σε ελλείψεις. Ένα από τα ορυκτά που εμπεριέχεται στη λίστα με τις Κρίσιμες Πρώτες Ύλες είναι το κοβάλτιο. Το κοβάλτιο είναι ένα μέταλλο που χρησιμοποιείται κατά κόρον για την παραγωγή κραμάτων με εφαρμογή στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, τις ηλεκτρονικές συσκευές, την αποθήκευση ανανεώσιμης ενέργειας κ.α.
[πηγή]
Η χώρα με τη μεγαλύτερη εξαγωγή κοβαλτίου είναι η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, η οποία κατηγορείται για παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (εξαναγκασμένη εργασία και παιδική εργασία) στα ορυχεία της και ελέγχεται σε μεγάλο βαθμό από την Κίνα. Την ίδια στιγμή, οι μεγαλύτερες εισαγωγές κοβαλτίου της ΕΕ προέρχονται από τη ΛΔΚ και την Κίνα, ενώ μάλιστα προβλέπεται ότι μέχρι το 2050 η ζήτηση για κοβάλτιο αναμένεται να αυξηθεί έως και 350%.
Αναλογιζόμενοι τα παραπάνω, αντιλαμβανόμαστε πως η νομοθεσία για τις Κρίσιμες Πρώτες Ύλες δεν είναι απλώς μια στροφή της Ένωσης στη βιώσιμη ενέργεια. Η ΕΕ επιδιώκει ταυτόχρονη προσπάθεια διαφοροποίησης του εφοδιασμού της σε κρίσιμες πρώτες ύλες, ενίσχυση της κυκλικότητας και στήριξη της έρευνας και της καινοτομίας στον τομέα, στοχεύοντας στη στρατηγική αυτονομία της ηπείρου. Ακόμη, η τοπική παραγωγή ορυκτών είναι καίριας σημασίας για τον εκσυγχρονισμό των συστημάτων ενέργειας και κινητικότητας της ΕΕ, βάσει του σχεδίου REPowerEU και ενόψει της κατάργησης των κινητήρων εσωτερικής καύσης το 2035.
Η ελληνική πορεία
Η Υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, κυρία Αλεξάνδρα Σδούκου, σε ομιλία της στα τέλη Αυγούστου 2023 στο Συνέδριο RawMat2023, με θέμα «Κρίσιμες πρώτες ύλες: Η στρατηγική αυτονομίας της χώρας» αναφέρθηκε στη σημαντικότητα κατάκτησης της στρατηγικής αυτονομίας της Ελλάδας, καθώς και στη συνδρομή της χώρας στην προσπάθεια αυτάρκειας της Ευρώπης σε κρίσιμες πρώτες ύλες. «Οι κρίσιμες πρώτες ύλες, όπως το λίθιο, το κοβάλτιο, το νικέλιο κα., αποτελούν το θεμέλιο, πάνω στο οποίο οικοδομείται η πράσινη, ενεργειακή αλλά και η ψηφιακή μετάβαση» σχολίασε η υφυπουργός.
Στο πλαίσιο αυτό, η κα. Σδούκου πρόσθεσε ότι «προχωράει η σύσταση Ειδικής Ομάδας Εργασίας, η οποία θα επεξεργαστεί σχέδιο τροποποιήσεων των διατάξεων του Μεταλλευτικού Κώδικα (Μ.Κ), με βασικό στόχο τη διευκόλυνση των επενδύσεων στον Ελληνικό Ορυκτό Πλούτο, γύρω από τα κρίσιμα και στρατηγικά ορυκτά».
Έπειτα από τηλεφωνική επικοινωνία με το Γραφείο Τύπου της Υφυπουργού, ο κ. Κώστας Παπαγρηγόρης απάντησε σε ερώτημά μας σχετικά με την εξέλιξη πάνω στο ζήτημα. «Η κα. Σδούκου παρακολουθεί στενά το θέμα και έχει ήδη συναντηθεί δύο φορές με την επιτροπή που έχει συσταθεί. Η Ομάδα Εργασίας ενημερώνει τακτικά την υφυπουργό αναφορικά με προτάσεις για πιθανές αλλαγές στις Διατάξεις του Μ.Κ και ό,τι άλλα ζητήματα ανακύπτουν. Είναι ζήτημα υψηλής προτεραιότητας για εκείνη».
Ας μην ξεχνάμε πως η Ελλάδα διαθέτει ορυκτό πλούτο με πληθώρα ορυκτών κοιτασμάτων που απαρτίζονται από διάφορα μαγματικά πετρώματα, μεταξύ αυτών και οι οφιόλιθοι. Ο καθηγητής του Τμήμ. Γεωλογίας του ΑΠΘ Βασίλης Μέλφος, σε σχετική ημερίδα του Τμήματος ανέφερε ότι «έχουν δημιουργηθεί κοιτάσματα σιδηρονικελιούχου λατερίτη από την αποσάθρωση των οφιολιθικών πετρωμάτων και η Ελλάδα είναι μία από τις χώρες της ΕΕ που έχει τα μεγαλύτερα κοιτάσματα στην Ευρώπη. Τα οφιολιθικά κοιτάσματα της χώρας έχουν έως 0,2 % κοβάλτιο που είναι απαραίτητο για τις επαναφορτιζόμενες μπαταρίες».
Τέλος, αξίζει να σημειώσουμε ότι η χώρα μας διαθέτει περιοχές με ορυκτά οι οποίες δεν έχουν ερευνηθεί εις βάθος, με αποτέλεσμα να μην γνωρίζουμε εάν πρόκειται για σημαντικές ποσότητες. Τα κοιτάσματα αυτά θα μπορούσαν ενδεχομένως να συμβάλλουν, μαζί με τα ήδη χαρτογραφημένα, στη διασφάλιση μιας βιώσιμης αλυσίδας εφοδιασμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης και μερικής απεξάρτησης από εξωτερικούς παράγοντες.
Αλίκη Βασιλείου
Θεσσαλονίκη, Δεκέμβριος 2023