Στις επερχόμενες ευρωεκλογές οι κατάλογοι των ευρωπαίων ψηφοφόρων αναμένεται να διευρυνθούν, αφού σε πολλές χώρες το όριο ηλικίας των νέων με δικαίωμα ψήφου έχει κατέβει, με στόχο να αυξηθεί το εκλογικό σώμα. Μάλιστα, η Γερμανία και η Μάλτα κατέβασαν το όριο ηλικίας στα 16 έτη, ενώ η Ελλάδα στα 17. Ωστόσο, εγείρεται το ερώτημα αν οι νέοι ευρωπαίοι πολίτες θα συμμετέχουν τελικά σε μια ψηφοφορία που τους αφορά περισσότερο από κάθε άλλη προηγούμενη.

Τα τελευταία χρόνια, η ΕΕ προσπάθησε να ενισχύσει τη φωνή των νέων πολιτών της με διάφορα μέσα. Πιο συγκεκριμένα, εγκαινίασε: τη Στρατηγική της ΕΕ για τη νεολαία, το Σχέδιο δράσης για την ευρωπαϊκή δημοκρατία, το Σχέδιο δράσης για την ψηφιακή εκπαίδευση, την Ευρωπαϊκή Δικτυακή Πύλη της Νεολαίας, και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο Νέων, με στόχο να συμμετάσχουν όλο και περισσότεροι νέοι στο δημόσιο διάλογο, να κατανοήσουν τον τρόπο λειτουργίας της ΕΕ και να έρθουν πιο κοντά σε αυτή.

Οι νέοι Ευρωπαίοι ψηφοφόροι με αριθμούς

Σύμφωνα με την τελευταία έρευνα του Ευρωβαρόμετρου τον περασμένο Αύγουστο, η ηλικιακή ομάδα 15-29 αντιπροσωπεύει μεταξύ 14-20% στα κράτη μέλη της ΕΕ με μικρές διακυμάνσεις. Ο ευρωπαϊκός Μ.Ο. της ηλικιακής ομάδας αυτής διαμορφώνεται στο 16.3%, ενώ στην Ελλάδα η εν λόγω ομάδα αντιπροσωπεύει μόλις το 15.25% του εκλογικού σώματος.

Σύμφωνα με το ειδικό Ευρωβαρόμετρο για τις εκλογές του 2019, η συμμετοχή στις ευρωεκλογές αυξήθηκε σε όλες τις ηλικιακές ομάδες σε σύγκριση με την προηγούμενη, αλλά η νεότερη γενιά σημείωσε τη σημαντικότερη αύξηση. Στα άτομα ηλικίας κάτω των 25 ετών η προσέλευση αυξήθηκε κατά 14 ποσοστιαίες μονάδες (42% συμμετοχή) και στα άτομα 25 έως 39 ετών +12 ποσοστιαίες μονάδες (47% συμμετοχή).

Ωστόσο, μελέτη του 2022 που επικαλείται το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Πανεπιστημίου Μακεδονίας, αποκαλύπτει μια ανησυχητική τάση χαμηλής προσέλευσης των νέων ψηφοφόρων στις εκλογές και ιδίως σε επίπεδο ΕΕ. Περίπου το 60% των νέων 16/18-24 ετών δεν συμμετέχουν στις εθνικές εκλογές, ενώ παρατηρείται εξαιρετικά χαμηλή προσέλευση και στις εκλογές της ΕΕ, με πάνω από το 70% στην ηλικιακή ομάδα 16/18-24 ετών να απέχει τελικά από την ψηφοφορία.

Σύμφωνα με στοιχεία του Statista, το ποσοστό αποχής των πολιτών της ΕΕ από τις ευρωεκλογές αυξήθηκε κατά 13 μονάδες σε διάστημα 40 ετών, ενώ των Γάλλων κατά περισσότερο από 10 μονάδες. Το 2019, οι μισοί Γάλλοι πολίτες που ήταν εγγεγραμμένοι για να ψηφίσουν δεν προσήλθαν στις κάλπες, με το ποσοστό αυτό να φθάνει στο 60% μεταξύ των Γάλλων πολιτών κάτω των 35 ετών.

Η εικόνα στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα, η εμπειρία των εθνικών και αυτοδιοικητικών εκλογών του 2023 είναι κάθε άλλο παρά καθησυχαστική.

Στις εκλογές του Ιουνίου, η αποχή του δεύτερου γύρου σημείωσε ρεκόρ φτάνοντας στο 47,17%. Στον πρώτο γύρο των αυτοδιοικητικών εκλογών επίσης, σημειώθηκε μια αποχή της τάξεως του 48% σε όλη την επικράτεια, ενώ στον δεύτερο, η αποχή άγγιξε το 64,84% στις περιφερειακές εκλογές και το 59,29% στις δημοτικές. Όσον αφορά τις εθνικές εκλογές του 2019 η συμμετοχή των νέων ηλικίας 17 έως 24 ετών διαμορφώθηκε μόλις γύρω από το 25%.

Συνεπώς, παρατηρείται μια κόπωση στο ελληνικό εκλογικό σώμα και εύλογα προκύπτει το ερώτημα αν οι Έλληνες νέοι θα προσέλθουν τελικά μαζικά στις κάλπες του Ιουνίου. Παρόλα αυτά, ένα ενθαρρυντικό βήμα προς την εύκολη και άμεση επαφή με την κάλπη του Ιουνίου του 2024 ανακοινώθηκε την προηγούμενη εβδομάδα από την ελληνική κυβέρνηση με την καθιέρωση της επιστολικής ψήφου, με στόχο να αμβλύνει το κενό της αποχής που παρατηρήθηκε στις προηγούμενες αναμετρήσεις.

Ζωτικής σημασίας εκλογές

Το ποσοστό των νέων (15.25% στην Ελλάδα) μπορεί φαινομενικά να αντιπροσωπεύει μικρή μερίδα του εκλογικού σώματος, όμως καμία ομάδα του πληθυσμού δεν μπορεί να θεωρηθεί ασήμαντη σε μια εκλογική αναμέτρηση που ακολουθεί μια υγειονομική και ενεργειακή κρίση, με τις συνέπειες της κλιματικής κρίσης και του πολέμου να έχουν ήδη σοβαρό αντίκτυπο στις ζωές των πολιτών.

Οι νέοι καλούνται τώρα να αποφασίσουν για το μέλλον τους και την ασφάλειά τους. Οι αποφάσεις της ΕΕ στο πλαίσιο των εν εξελίξει πολέμων σε Ουκρανία και Ισραήλ αφορούν όλους. Οι πολιτικές για το περιβάλλον και την ενέργεια έχουν μετατραπεί σε ζητήματα ζωτικής σημασίας λόγω κλιματικής κρίσης, καθώς ανά πάσα στιγμή μπορούν να επηρεάσουν τη ζωή του κάθε νέου πολίτη. Για παράδειγμα, μια μεγάλης έκτασης πλημμύρα όπως αυτή στη Θεσσαλία μπορεί να προκαλέσει απώλεια στέγης, απώλεια εργασίας, ακόμα και ζωής.

Επομένως, μένει να δούμε εάν τελικά οι νέοι συνειδητοποίησαν το ρόλο της ΕΕ μέσα από τις διαδοχικές κρίσεις που βίωσαν και θα βρουν το λόγο να προσέλθουν στις κάλπες.

Μαριάνθη Πελεκανάκη

Αθήνα, Δεκέμβριος 2023