Πως το ζήτημα της διαχείρισης και ανακύκλωσης των απορριμμάτων έχει οδηγήσει την Ελλάδα σε μία από τις τελευταίες θέσεις των Ευρωπαϊκών κατατάξεων και σε πολλαπλές καταδίκες; Λίγους μήνες πριν τη διεξαγωγή των ευρωεκλογών του Μαΐου, ερευνήσαμε και παρουσιάζουμε τα δεδομένα για τη διαχείριση των απορριμμάτων που έχουν φέρει την Ελλάδα σε ρήξη με τους στόχους του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την βελτιστοποίηση της διαχείρισης των απορριμμάτων και την κυκλική οικονομία.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της εφημερίδας Η Καθημερινή και της Eurostat, η Ελλάδα καταλαμβάνει μία από τις τελευταίες θέσεις στην κατάταξη, με μόλις το 16% των αποβλήτων να ανακυκλώνεται, αντίθετα με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο που διαμορφώνεται στο 39.2%. Την ίδια ώρα, το έτος 2023 η Ελλάδα κατέβαλε χρηματική κύρωση ύψους 720.000 ευρώ, ως αποτέλεσμα της απρόσκοπτης λειτουργίας πολλαπλών χώρων ανεξέλεγκτης διάθεσης αποβλήτων (ΧΑΔΑ).

Το εθνικό πρόβλημα της ύπαρξης και λειτουργίας (ΧΑΔΑ), με τις υπερεθνικές προεκτάσεις, ταλανίζει τις τοπικές κοινωνίες και τις κρατικές αρχές που αναζητούν λύσεις στο πρόβλημα. Η ανεξέλεγκτη διάθεση των απορριμμάτων όχι μόνο καθίσταται επιβαρυντική για τη ζωή των τοπικών κοινωνιών, με τα απορρίμματα να μολύνουν τις τοπικές πηγές και τους υδροφόρους ορίζοντες, αλλά επηρεάζουν και τον ηπειρωτικό ιστό με τις επιβλαβείς ουσίες των αποβλήτων να εντοπίζονται στα τρόφιμα που πωλούνται στις υπεραγορές.

Σύμφωνα με ρεπορτάζ του Γιώργου Λιάλιου για την εφημερίδα Η Καθημερινή, οι δύσκολες περιπτώσεις εκκρεμών χωματερών αφορούν κυρίως τα νησιά του Αιγαίου, τα οποία προστίθενται ως αιτία στα περισσότερα από 66.5 εκατομμύρια ευρώ που έχει κληθεί να πληρώσει το ελληνικό κράτος από το 2014.

Εμβαθύνοντας στα αίτια της δυσκολίας διαχείρισης των απορριμμάτων στις νήσους του Νοτίου Αιγαίου, διακρίναμε πέντε παράγοντες που δυσχεραίνουν το έργο των αρχών και αποτελούν τροχοπέδη στην εξεύρεση οριστικών λύσεων. Αφενός, μέρος του προβλήματος έγκειται στην εποχικότητα και στον υπερπληθυσμό που αποκτούν οι νήσοι τους θερινούς μήνες, δημιουργώντας συνθήκες κορεσμού στη συγκομιδή και στην εναπόθεση των αποβλήτων. Αφετέρου, οι υψηλές αξίες μίσθωσης της διαθέσιμης γης, από κοινού με την ύπαρξη προστατευόμενων περιοχών Natura 2000, καθιστούν δύσκολη έως αδύνατη την εύρεση χώρων. Επιπλέον, οι αντιδράσεις των κατοίκων για τη μη εναπόθεση των απορριμμάτων πλησίον των αστικών περιοχών συνηγορούν στο πρόβλημα και στην «εύκολη» λύση της ανεξέλεγκτης διάθεσης των αποβλήτων.

Στα πλαίσια της προαναφερόμενης έρευνας, επικοινωνήσαμε με τον γενικό διευθυντή του φορέα διαχείρισης απορριμμάτων Νοτίου Αιγαίου (ΦοΔΣΑ), Δρ. Χρήστο Γαμβρούδη, καθώς και με τον Δήμαρχο Άνδρου, κ. Δημήτρη Λοτσάρη. Σύμφωνα με τον γενικό διευθυντή του (ΦοΔΣΑ), κ. Γαμβρούδη, η υπηρεσία τους αξιοποιεί κονδύλια ΕΣΠΑ για τη διαχείριση των στέρεων αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ) και την περαιτέρω ενίσχυση της ανακύκλωσης στην περιοχή ευθύνη τους. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός, πως βάση των τελευταίων δεδομένων που διαθέτει ο (ΦοΔΣΑ), ένδεκα (ΧΑΔΑ) παρέμεναν ενεργοί έως τις 13 Νοεμβρίου, με τις δημοτικές αρχές να καλούνται να πληρώσουν χρηματικά πρόστιμα. Κατόπιν επικοινωνίας με τον Δήμαρχο Άνδρου, κ. Λοτσάρη, ένα από τα δύο συνολικά νησιά του Νοτίου Αιγαίου που δεματοποιούν τα απόβλητα τους, μας ανέφερε πως η νήσος πλέον εναποθέτει τα απορρίμματα στο χώρο του δεματοποιητή, ο οποίος καταστράφηκε το Σεπτέμβριο, έως τη δημιουργία χώρου υγειονομικής ταφής υπολειμμάτων (ΧΥΤΥ).

Στην ερώτηση για τη διαδικασία διάθεσης των δεμάτων το διάστημα λειτουργίας του δεματοποιητή, ο Δήμαρχος Άνδρου υπογράμμισε πως μέρος των «δεμάτων» μεταφερόταν εκτός της νήσου για ταφή, όπως στον (ΧΥΤΥ) Μυκόνου, ενώ πρόσθεσε πως ο (ΧΑΔΑ) Άνδρου δεν βρίσκεται σε λειτουργία. Ολοκληρώνοντας τη συζήτηση με τον κ. Λοτσάρη μας επισήμανε πως η προσωρινή εναπόθεση των απορριμμάτων στο χώρο του δεματοποιητή γίνεται με συντεταγμένο τρόπο.

Όμως, το πρόβλημα που παρουσιάζεται στο Νότιο Αιγαίο αντανακλά μέρος της ευρύτερης εικόνας που εντοπίζεται στις περισσότερες ελληνικές περιφέρειες. Τον περασμένο Νοέμβριο, ο Πρωθυπουργός ανακοίνωσε την διάθεση 600 εκατομμυρίων ευρώ έως το 2027 για τη διαχείριση των αποβλήτων σε όλη τη χώρα και τη μείωση του ποσοστού υγειονομικής ταφής κάτω από 10% έως το 2030. Επισημαίνοντας από την Πελοπόννησο πως το πρόβλημα δεν είναι τοπικό και πως η Ελλάδα οφείλει να απαλλαγεί από τις χωματερές και να δώσει έμφαση στην ανακύκλωση, υπερθεμάτισε υπέρ των στόχων που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Ένωση για την κυκλική οικονομία.

Από την άλλην, οι επερχόμενες ευρωεκλογές και η επιτακτική ανάγκη επίλυσης του προβλήματος των αποβλήτων μας οδήγησε να συνομιλήσουμε με τον ευρωβουλευτή της Νέας Δημοκρατίας και μέλους του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ) κ. Στέλιο Κυμπουρόπουλο. Σύμφωνα με τον ευρωβουλευτή, η Ελλάδα οφείλει να αντικαταστήσει τις χωματερές με μονάδες διαχείρισης και ανακύκλωσης αποβλήτων, ενώ, σχετικά με το πάγιο αίτημα των Δήμων για τη διαχείριση των απορριμμάτων, συμπλήρωσε πως απαιτείται καλύτερη συνεργασία μεταξύ περιφερειών και ελληνικού κράτους, λαμβάνοντας οικονομική στήριξη από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Στην ερώτηση αν η διαχείριση των απορριμμάτων θα ενταχθεί στην ατζέντα τον προς συζήτηση θεμάτων των υποψήφιων ευρωβουλευτών, ο κ. Κυμπουρόπουλος αποκρίθηκε πως το θέμα αυτό αποτελεί προτεραιότητα του ίδιου και θα υποστηρίξει το αίτημα των περιφερειών για την ταχύτερη μετάβαση στο μοντέλο της κυκλικής οικονομίας.

Αθανάσιος Κατσικίδης

Αθήνα, Δεκέμβριος 2023