Η δημόσια συζήτηση για την τεχνητή νοημοσύνη παρέμενε μέχρι το σχετικά πρόσφατο παρελθόν σε χαμηλή προτεραιότητα. Το φθινόπωρο του 2022 πλατφόρμες παραγωγής εικόνων από κείμενο, όπως το Midjourney, είχαν ήδη κερδίσει την προσοχή του κόσμου, και από τις 30 Νοεμβρίου του ίδιου έτους μπήκε στην συζήτηση ο παράγοντας που έκτοτε σχεδόν μονοπωλεί οποιαδήποτε συζήτηση γύρω από το θέμα, το εργαλείο παραγωγής κειμένου ChatGPT.

Πολλές από τις συζητήσεις για την τεχνητή νοημοσύνη αφορούν πτυχές της που ίσως οι ίδιες οι πλατφόρμες ή οι πιο πιστοί χρήστες τους, προτιμούν να αγνοούν. Σήμερα, έναν χρόνο μετά την κυκλοφορία του ChatGPT, δεν έχει ξεκαθαρίσει ακόμη το τοπίο της πηγής των πληροφοριών του. Το ίδιο ισχύει για την προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων πληθώρας διαφορετικών παραγόντων των οποίων το υλικό “ταΐζεται” στη μηχανή, αλλά και το εύρος των συνεπειών για το μέλλον πολλών επαγγελμάτων που απειλούνται να αυτοματοποιηθούν, ή το πλαίσιο στο οποίο κρίνεται θεμιτή η χρήση τεχνητής νοημοσύνης.

Η μακροσκελής ακολουθία μηνύσεων που έχει δέχονται οι εταιρείες από καλλιτέχνες για μη-αδειοδοτημένη χρήση του υλικού τους, όπως και η ελλειπτική νομοθεσία γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη δικαιολογούν τον χαρακτηρισμό “Άγριας Δύσης” που έχει αποδοθεί στον χώρο. Στην ήπειρό μας, η Ευρωπαϊκή Ένωση έδωσε στο πρόσφατο παρελθόν έναν αγώνα που εκτυλίχθηκε στον ψηφιακό χώρο, αυτόν του Γενικού Κανονισμού για την Προστασία των Δεδομένων (GDPR) και ενέπνευσε μια σειρά από παρόμοιες νομοθεσίες εκτός των συνόρων της Ένωσης, με τελευταίο παράδειγμα την υιοθέτηση πανομοιότυπης πρόβλεψης από το Ηνωμένο Βασίλειο.

Η αντίστοιχη νομοθεσία για την ρύθμιση της τεχνητής νοημοσύνης βρίσκεται στα σκαριά από τον Απρίλιο του 2021, χάρη όμως σε όσα έχουν διαδραματιστεί τον τελευταίο χρόνο έχει φτάσει να βρίσκεται στην κορυφή των ντοσιέ Κομισάριων κι Ευρωβουλευτών. Οι υποσχέσεις των προηγούμενων μηνών θέλουν το νομοσχέδιο να ολοκληρώνεται πριν την έλευση του 2024, και την εφαρμογή του να προλαβαίνει τις Ευρωεκλογές του Ιουνίου. Όμως, η επιλογή αντιπροσώπων που θα κάνουν οι Ευρωπαίοι πολίτες σε έξι μήνες από τώρα θα καθορίσει σε πολύ υψηλό βαθμό την παραμονή (ή όχι) του θέματος στις πρώτες σελίδες των ντοσιέ για αναγκαίες αλλαγές που θα προκύψουν από την επικαιρότητα, αλλά και την αντοχή του κοινοβουλίου σε λόμπι με σκοπό την όποια οριοθέτηση του θέματος. Ηχηρό παράδειγμα αποτελεί ο νόμος του GDPR, στον οποίο ακόμη δίνονται μάχες ενάντια στις μεγάλες εταιρείες που προσπαθούν να βρουν παραθυράκια γύρω από τα νέα δεδομένα μίας αγοράς τόσο μεγάλης, όσο της Ευρωπαϊκής.

Στην παρούσα φάση του, το νομοσχέδιο για την τεχνητή νοημοσύνη σκοπεύει να ρυθμίσει τις πλατφόρμες που έχουν εμπορικό χαρακτήρα ή/και βασίζονται σε λογισμικό κλειστού κώδικα, χωρίζοντάς τες σε τέσσερις κατηγορίες, βάσει του βαθμού επικινδυνότητάς τους. Για να μπορούν να λειτουργούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι προγραμματιστές εφαρμογών από την τρίτη βαθμίδα επικινδυνότητας (υψηλή) και πάνω, θα οφείλουν να συμμορφώνονται με πολύ συγκεκριμένα κριτήρια σχετικά με πρακτικές διαχείρισης κινδύνου, διακυβέρνησης δεδομένων και παρακολούθησης και τήρησης αρχείων. Το βάρος της κατηγοριοποίησης θα πέφτει στην εκάστοτε εταιρεία, η οποία θα κουβαλάει και τον κίνδυνο προστίμου τουλάχιστον 20 εκατομμυρίων σε περίπτωση που αποδειχθεί πως δήλωσε λανθασμένη κατηγορία για την υπηρεσία της, ή αποτύχει να εναρμονιστεί με την νομοθεσία.

Άλλες πτυχές του νομοσχεδίου θα εξασφαλίζουν πως υλικό από εργαλεία όπως το ChatGPT και το Midjourney θα αναγκάζεται να συνοδεύεται από ξεκάθαρη ένδειξη της προέλευσής του, οι ίδιες οι πλατφόρμες θα πρέπει να προσαρμοστούν με τρόπο ώστε να μην δύνανται να παράγουν παράνομο ή παραπλανητικό υλικό, όπως τα deepfakes, κι επίσης οι πηγές των δεδομένων που χρησιμοποιεί η πλατφόρμα θα χρειάζεται να δημοσιοποιούνται.

Οι αλλαγές που πρόκειται να έρθουν από την εφαρμογή του νομοσχεδίου δεν ξεπερνούν ακόμη τα όρια μιας (εμπεριστατωμένης) εικασίας. Το μόνο που μπορεί να ειπωθεί με βεβαιότητα είναι πως δεν υπάρχει νόημα να προσπαθήσει κανείς να πολεμήσει την τεχνητή νοημοσύνη ολοκληρωτικά, όπως άλλους τομείς του ψηφιακού κόσμου. Τόσο οι υπεύθυνοι Ευρωβουλευτές όσο και οι Ευρωπαίοι πολίτες χρειάζεται να την αντιμετωπίσουν με μία στάση προσεκτικού ενθουσιασμού. Μία επιτυχημένη ρύθμισή της μπορεί να μετατρέψει τον κίνδυνο σε ευκαιρία. Από εκεί που καλλιτέχνες βλέπουν το υλικό τους να χρησιμοποιείται αυθαίρετα και επαγγελματίες κινδυνεύουν να θεωρηθούν περιττοί, ο ανθρώπινος
παράγοντας μπορεί να δέσει με την τεχνητή νοημοσύνη, με τρόπο τέτοιο που η Ευρώπη θα αποτελέσει ξανά το παράδειγμα νομοθέτησης και για άλλες περιοχές του κόσμου.

Βιβλιογραφία

  • Davies, P. (2023, November 29). Experts urge EU governments to regulate AI instead of companies. Euronews. https://www.euronews.com/next/2023/11/29/europes-ai-act-under-threat-by-lobbyists-experts-and-the-public-say
  • European Parliament News. (2023, June 14). EU AI act: First regulation on artificial intelligence: News: European parliament. EU AI Act: first regulation on artificial intelligence | News | European Parliament. https://www.europarl.europa.eu/news/en/headlines/society/20230601STO93804/eu-aiactfirst-regulation-on-artificial-intelligence
  • Hoffmann, M. (2023, September 26). The EU AI act: A Primer. Center for Security and Emerging Technology. https://cset.georgetown.edu/article/the-eu-ai-act-a-primer

Άγγελος Παλιακούδης

Θεσσαλονίκη, Δεκέμβριος 2023