«Γίνεται ένα ακόμα βήμα για την ενίσχυση των νέων αγροτών, καθώς στόχος της κυβέρνησης παραμένει η στήριξη του πρωτογενούς τομέα και η είσοδος στην αγροτική παραγωγή έως το τέλος της τετραετίας, συνολικά 60.000 νέων αγροτών», δήλωσε στις αρχές Νοεμβρίου ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης Λευτέρης Αυγενάκης, παραθέτοντας τους στόχους γύρω από το πρόγραμμα «Εγκατάσταση Γεωργών Νεαρής Ηλικίας» και το γενικότερο Στρατηγικό Σχέδιο 2023-2027 για τον πρωτογενή τομέα, όπως υποχρεούται να έχει η Ελλάδα αν θέλει να επωφελείται από την «Κοινή Αγροτική Πολιτική».

Από την αρχή της εφαρμογής της το 1962, η «Κοινή Αγροτική Πολιτική» (ΚΑΠ) δημιουργήθηκε με στόχο να παρέχει, πέρα από οποιοδήποτε εθνικό πρόγραμμα των 27 κρατών-μελών της ΕΕ, ένα πλαίσιο στήριξης στην αγροτική οικονομία, η οποία τα τελευταία χρόνια απειλείται όσο ποτέ άλλοτε από αλλεπάλληλες κρίσεις (κλιματική αλλαγή, πανδημία covid-19, ρωσική εισβολή στην Ουκρανία). Γι’ αυτό το λόγο άλλωστε, όπως αναφέρει και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η ΚΑΠ εξελίχθηκε με την πάροδο των ετών ώστε να ανταποκρίνεται στις μεταβαλλόμενες οικονομικές συνθήκες και στις απαιτήσεις και ανάγκες των πολιτών, ώστε να εδραιωθεί ο ρόλος της ευρωπαϊκής γεωργίας στο μέλλον.

Μετά την μεταβατική περίοδο της προηγούμενης διετίας, το πρόγραμμα «ΚΑΠ 2023-2027» που έχει αρχίσει να εφαρμόζεται από την αρχή του 2023, στηρίζεται σε 2 πυλώνες. Ο πρώτος και κυριότερος (76,8% των γεωργικών πιστώσεων, περίπου 40 δις. ευρώ) αφορά την άμεση ενίσχυση στους αγρότες, ενώ ο δεύτερος (23,2%, περίπου 15 δις. ευρώ) στοχεύει σε μια πιο μακροπρόθεσμη οικονομική, περιβαλλοντική και κοινωνική στήριξη των αγροτικών περιοχών.

5η Ευρωπαϊκή Συνεδρίαση Νέων Αγροτών [Tajiani, Antonio (EPP, IT)]

Μέσα σε εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες, η νέα γενιά ευρωπαίων αγροτών αποτελεί ένα σημαντικό κεφάλαιο του προγράμματος, το οποίο στοχεύει να δώσει σε περίπου 377.000 νέους αγρότες τα εργαλεία και το κίνητρο για να υποστηρίξουν μια (οικονομικά και περιβαλλοντικά) βιώσιμη δραστηριότητα, περιορίζοντας έτσι και το φαινόμενο γήρανσης του αγροτικού πληθυσμού.

Κατά πόσο όμως αυτοί οι στόχοι γίνονται αντιληπτοί στην ελληνική πραγματικότητα; Είναι αυτά τα κονδύλια αρκετά για να λύσουν τα διαχρονικά προβλήματα της εθνικής αγροτικής πολιτικής στην Ελλάδα;

Πηγή: Γενική Διεύθυνση Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης

Όπως φαίνεται και από το παραπάνω γράφημα, η Ελλάδα αναμένεται να λάβει την μεγαλύτερη στήριξη του ΚΑΠ στην απασχόληση νέων αγροτών σε ποσοστό 17,9%, όμως οι προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει ίσως καθιστούν τα σχέδια για την επόμενη τετραετία υπερβολικά φιλόδοξα.

Σύμφωνα με την έκθεση του Οργανισμού Έρευνας και Ανάλυσης Dianeosis, αν και ο στόχος της ανανέωσης των γενεών υποστηρίζεται από την ΚΑΠ από την εποχή της Ατζέντας 2000, τα στοιχεία σε σχέση με την είσοδο νέων στο αγροτικό επάγγελμα είναι περισσότερο από απογοητευτικά, τόσο στην Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και στην Ελλάδα. Όπως σημειώνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο κείμενο συστάσεων προς την Ελλάδα για το στρατηγικό σχέδιο της ΚΑΠ «η εθνική νομοθεσία σχετικά με τη γη, την πρόσβαση σε αυτήν και τη χρήση της και οι ανεπαρκείς δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις σε υποδομές παρεμποδίζουν την εμφάνιση νέων γεωργών», ενώ οι τελευταίοι αντιμετωπίζουν και σοβαρά ζητήματα πρόσβασης σε χρηματοδότηση από το τραπεζικό σύστημα, το οποίο φαίνεται να τους αντιμετωπίζει ως πελάτες υψηλού κινδύνου, δεδομένου ότι «ποσοστό των βιώσιμων γεωργών νεαρής ηλικίας με απορριφθείσες αιτήσεις το 2017 είναι 43% και το ποσοστό των γεωργών που αποθαρρύνθηκαν να υποβάλουν αίτηση είναι 19%».

Ελαιόδεντρα στην Χαλκιδική (Flickr)

Σε συνδυασμό με άλλα κρίσιμα ζητήματα που απασχολούν τον ελληνικό πρωτογενή τομέα, όπως η απουσία εθνικού Συστήματος Παροχής Γεωργικών Συμβουλών και τα χαμηλά επίπεδα γνώσης και καινοτομίας, υπάρχουν αρκετά εύλογες απορίες για το αν η εθνική αγροτική πολιτική είναι έτοιμη να εκμεταλλευτεί πλήρως την ΚΑΠ, ειδικά από την στιγμή που το πρόγραμμα δεν αποτελεί μία «έτοιμη προς χρήση» λύση, αλλά εφαλτήριο που έχει ως στόχο να βοηθήσει το κάθε κράτος-μέλος να ακολουθήσει ένα νέο, πιο βιώσιμο μοντέλο ανάπτυξης.

Ενόψει και των επερχόμενων ευρωεκλογών, είναι σημαντικό οι έλληνες ψηφοφόροι και οι εκπρόσωποί τους να αντιληφθούν την κρισιμότητα της κατάστασης για έναν από τους θεμελιώδεις οικονομικούς κλάδους της χώρας μας, τον οποίο η νέα γενιά δεν είναι κατάλληλα εξοπλισμένη να στηρίξει. Σε περιπτώσεις σημαντικών κενών στην εθνική αγροτική πολιτική, τα ίδια τα ευρωπαϊκά όργανα θα έπρεπε να τηρούν μια πιο άμεση και «αυστηρή» στάση απέναντι στο εκάστοτε κράτος-μέλος (πιο εντατικοί έλεγχοι, αύξηση κυρώσεων κ.α.), προκειμένου να συμμορφωθεί στα νέα ευρωπαϊκά πρότυπα που έχουν θεσπιστεί.

Βαγγέλης Ηλιάκης

Αθήνα, Δεκέμβριος 2023